Dobrze sprawdzony model
Reforma administracyjna z 1999 r. i przyszłość polityki regionalnej po wyczerpaniu środków unijnych, przyznanych Polsce na okres 2014-2020, były dominującymi wątkami konferencji pt. 15 lat samorządu województw – europejski model polskich regionów. Organizatorami spotkania były senacka Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Konwent Przewodniczących Sejmików Województw RP.
Uczestnicy konferencji, która odbyła się 30 czerwca br. w gmachu Senatu RP, wielokrotnie podkreślali, że reformy samorządowe z 1990 r. i 1999 r., które wykształciły w Polsce nowy model zarządzania państwem, przyczyniły się do niewyobrażalnego w tamtym czasie skoku cywilizacyjnego kraju.
Mówiąc o wydarzeniach sprzed 15 lat, Jerzy Buzek, którego rząd wprowadził reformę administracyjną, zaznaczył, że przyświecało im wówczas hasło bierzemy władzę po to, żeby rozdać ją ludziom. Po latach funkcjonowania trzech szczebli samorządu terytorialnego można ocenić, że hasło to nie było pustym sloganem. Samorządność jest ważnym elementem demokracji. Dzięki przyznaniu wspólnotom lokalnym prawa decydowania o najistotniejszych dla nich sprawach, obywatele uczą się odpowiedzialności za losy nie tylko własnej gminy, powiatu, czy województwa, ale całego kraju. Samorządy są w stanie rozwiązywać problemy, które pozostają odległe i niewidoczne dla urzędów centralnych. Mówca dodał, że konieczna jest refleksja: co dalej? Wciąż mamy województwa rządowo-samorządowe, czy harmonizowanie wysiłków jako element polityki prorozwojowej wystarczy w przyszłości, a także czy województwa stać na własne środki rozwojowe. W sferze zarządzania być może jest potrzebny audyt wydajności zarządzania.
Do tej wypowiedzi nawiązał w dyskusji współtwórca reformy samorządowej, były prezes Trybunału Konstytucyjnego Jerzy Stępień, który powiedział, że reforma jest niedokończona na poziomie województwa. Wojewodowie nadal posiadają wiele uprawnień, a mieli być przede wszystkim przedstawicielami rządu w terenie, m.in. czuwającymi nad stosowaniem prawa.
Sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Olgierd Dziekoński zwrócił uwagę, że działalność samorządów, zwłaszcza samorządu województwa, będzie znacznie utrudniona, kiedy po 2020 r. zostaną zmniejszone środki unijne służące rozwojowi regionalnemu. Obecnie szybko rośnie liczba mieszkańców na obszarach wiejskich, przy czym tylko 13% z nich to rolnicy. Jest to ważna kwestia, która może mieć wpływ na paradygmat metropolitalny (sprawa transportu publicznego, ochrony zdrowia, sprawy społeczne itp.). Na tym tle pilnego, nieurbanistycznego wyłącznie rozwiązania wymaga zagospodarowanie przestrzenne kraju, gdyż jest to klęska polskiej przestrzeni.
Prezes Zarządu ZWRP Jacek Protas mówił, że obecnie jednym z najistotniejszych zadań jest poszukanie nowych źródeł finansowania polityki regionalnej. Konieczna w tym celu byłaby nowelizacja ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
Przewodnicząca sejmiku Dorota Jakuta zaproponowała, żeby Senat ustanowił rok 2015 rokiem samorządu terytorialnego. Podkreśliła, że – byłby to dobry czas na przegląd obowiązującego prawa i kompetencji poszczególnych szczebli samorządu. Organizowane w roku 2015 imprezy przypominałyby nie tylko o reformach z 1990 i 1999 r., które zalicza się do największych sukcesów ostatniego dwudziestopięciolecia, ale również sprzyjałyby debacie nt. przyszłości samorządu.
Stojąc u progu nowej perspektywy finansowej oraz mając do dyspozycji ponad 80 mld. euro z budżetu polityki spójności, z czego prawie 40% ma być wdrażane przez samorządy, musimy zastanowić się, co zrobić, żeby po roku 2020 nie zahamować rozpędzonej lokomotywy rozwoju na szczeblu regionalnym, bo z całą pewnością odbije się to negatywnie na wzroście gospodarczym całego kraju.
Kancelaria Sejmiku
3 lipca 2014 r.
